Η ώρα της κρίσης...

"Στην εποχή του μεταμοντερνισμού, όπου δεν υπάρχουν στιβαρές δομές και καλούπια που να υπαγορεύουν μοντέλα ηθικής και συμπεριφορών και ο εκάστοτε προβληματισμός αντιμετωπίζεται περιστασιακά, κάθε προσωπική ηθική πρέπει να γίνεται σεβαστή αρκεί κανείς να παραμένει συνεπής στις πράξεις και τις αρχές του." Τι καταλάβατε από αυτό;;

Ας γίνω πιο σαφής. Όλοι μας κουβαλάμε ένα εσωτερικό δίκτυο αρχών και αξιών που καθορίζουν τον τρόπο που σκεπτόμαστε και πράττουμε. Αυτές οι αρχές διαμορφώνονται μέσα μας από τόσα δα παιδάκια. Έλεγε η μαμά «μην πειράζεις την Ελενίτσα!» και γραφόταν μέσα σου ότι είναι κακό να πειράζεις τους άλλους. Έλεγε ο μπαμπάς «όποιος λέει ψέματα, πέφτει μες τα αίματα» (εξαιρετικά σιχαμένο αλλά αληθές ως παράδειγμα) και το ψέμα μαύριζε ως έννοια. Λίγο η οικογένεια, λίγο το σχολείο, λίγο η εκκλησία, έτοιμο το σετάκι το οποίο θα κουβαλάμε μια ζωή..

Τα χρόνια περνούν και κάποιοι από εμάς αρχίζουμε να διαμορφώνουμε σιγά σιγά πιο ανεκτικά πλαίσια, τα οποία να εφαρμόζουν γάντι στη ζωή μας. Μπορούμε για παράδειγμα να δεχτούμε πλέον ότι ίσως να μην είναι τόσο κακό να πειράξουμε την Ελενίτσα γιατί κατά βάση είναι μεγάλη σκρόφα. Ή ότι δεν έγινε και τίποτα να πούμε ένα τόσο δα ψεματάκι για να πετύχουμε το σκοπό μας. Κατά βάση όμως, μπορούμε να πούμε με κάποια άλφα σιγουριά «αυτό είναι καλό κι αυτό είναι κακό!». Ακόμα κι αν είναι τεντωμένο σαν λάστιχο και χωράει τα πάντα μέσα, είναι ένα σύστημα σταθερό.

Οι αξίες στη ζωή μας λειτουργούν είτε ανασταλτικά είτε ως προτροπή. Είναι δηλαδή οι προτάσεις που θα ηχήσουν στο κεφάλι μας όταν βρεθούμε σε ένα σταυροδρόμι. Κι όταν τις παρακάμψουμε και κάνουμε κάτι έξω από τα δικά μας δεδομένα , θα αρχίσουν οι καμπάνες (γνωστές και ως τύψεις, ενοχές κτλ.).

Γενικώς, οι αξίες έχουν μια τάση να θέλουν να κάνουν κουμάντο και να μην σε αφήνουν να πράξεις το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό. Πχ. Μου έκανε λαδιά ο πρώην, θέλω να στείλω την παρέα από Κολωνό να τον σαπακιάσει ΑΛΛΑ η ηθική μου δεν το επιτρέπει, γιατί η βία δεν είναι λύση, ποια είμαι εγώ που θα κρίνω ποιος πρέπει να τιμωρείται και ποιος όχι κτλ. (αυτά βέβαια αν τα κρίνουμε ψυχαναλυτικά, θα διακρίνουμε ψήγματα συμπλεγμάτων κατωτερότητας, μειωμένης αυτοεκτίμησης κτλ, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας και πλατιάζω, somebody stop me) . Αν ωστόσο, την απόφασή μου να μην το σαπακιάσω την έχω λάβει επειδή θα καταλάβει ο πρώην ότι τους έστειλα εγώ και θα στείλει τη μάνα του την κατίνα να με ξεμπροστιάσει σ’ όλη τη γειτονιά φωνάζοντας κάτω από το σπίτι τι κακούργα γυναίκα είμαι, τότε η απόφασή μου δεν έχει ληφθεί βάσει των ηθικών αρχών μου αλλά από φόβο, κάτι το οποίο είναι τελείως διαφορετικό.

Τέλος πάντων, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι όλοι μα όλοι κινούμαστε βάσει των αρχών αυτών και το κυριότερο ΚΡΙΝΟΥΜΕ τους άλλους με γνώμονα αυτό που θεωρούμε εμείς «Αγαθό» και «Κακό».

Κι εδώ ακριβώς τίθεται ο αποψινός φιλοσοφικός προβληματισμός.
Εστω ότι εγώ έχω ένα σύστημα Χ, το οποίο κρίνω ικανό να με οδηγήσει με ορθό τρόπο στη ζωή μου. Κι έχω κι έναν φίλο ο οποίος έχει ένα σύστημα Ψ, το οποίο είναι εντελώς διαφορετικό από το δικό μου. Βάσει της πρότασης «κάθε προσωπική ηθική πρέπει να γίνεται σεβαστή αρκεί κανείς να παραμένει συνεπής στις πράξεις και τις αρχές του» την οποία δεν λέω εγώ αλλά ο Καντ, τι ακριβώς πρέπει να πράξουμε σε μια δύσκολη στιγμή; Ως δύσκολη στιγμή ορίζεται: «Η πράξη ή παράλειψη κάποιου ανθρώπου που αγαπάμε σε δεδομένη στιγμή η οποία αντιβαίνει με τρόπο τρανταχτό σε αυτό που θεωρούμε εμείς σωστό». Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, το σύστημά μας τραντάζεται, ανάβουν όλα τα λαμπάκια, χτυπάνε όλα τα κουδούνια και η εσωτερική μας φωνούλα φωνάζει «κακό!κακό!». Κι έρχεται από την άλλη το συναίσθημα και λέει «μα ο φίλος μου, καλό!» (η συγκεκριμένη φωνούλα δεν είναι υποχρεωτικό ότι μπορεί να αρθρώνει συντακτικά ορθές προτάσεις).

Πείτε μου εσείς φίλοι αναγνώστες. Τι πρέπει να πράξουμε ως φιλελεύθεροι και δημοκρατικοί άνθρωποι; Σίγουρα το να πιάσουμε τον φίλο μας και να του πούμε «Αυτό που κάνεις είναι λάθος» είναι τουλάχιστον ματαιόδοξο (από την άποψη του ποιος είμαι εγώ που θα κρίνει το σωστό και το λάθος;) Μπορείς βέβαια να χρησιμοποιήσεις το «κατά την άποψή μου…», αλλά και πάλι δεν εξυπηρετεί σε κάτι.

Ο βασικός προβληματισμός που προκύπτει είναι: Έχουμε το δικαίωμα να κρίνουμε τους φίλους μας σύμφωνα με ένα σύστημα αξιών, το οποίο είναι κατά βάση υποκειμενικό; Υπάρχει απόλυτα ορθή ηθική, κάθε παρέκκλιση από την οποία είναι κατακριτέα;

Κάτι έννοιες που έχω κι εγώ πρωί πρωί...